4 Ocak 2015 Pazar

Batil, Haqq Surətində Gəlir, Lakin Haqq Batil Surətində Gelmez‏




              Batil, Haqq Surətində Gəlir, Lakin Haqq Batil Surətində Gelmez


Batılı Haqq Surətinə Soxub Adını Dəyişdirmələri Batıl Əhlinin Batillərini Təqdim etmə Vəsilələrindəndir.

Şeyx Məhəmməd Bazemul

Tərcümə: Əbu Muaz



Ribanı (fayda) deyə adlandırmaları, mitinq və qiyamları; yaxşılığı əmr və pisliyi qadağan etmə olaraq adlandırmaları, Mudahene'ni (yaltaqçılığı); şəri siyasət deyə adlandırmaları kimi.

İbnu'l-Qayyım rahimehullah İgasetu'l-Lehfan'da (2/80-82) belə demişdir: "Batil hiylələr; dini akidleri faydasız, boş şeylər halına gətirmişdir. Çünki bu hiylələri edən kimsə, bu hökmlərin qoyulma səbəblərini nəzərdə tutmaz. Hətta onun bu hökmlərin həqiqətini nəzərdə tutmaqla əsla əlaqəsi olmaz. Onun məqsədi yalnız qadağan edilmiş olan şeyə çatmaqdır. Beləcə hiylələri, qadağan edilən pislikləri işləyə bilmək üçün bir örtü və özüylə gizlənə biləcəyi bir qalxan əldə edər. Beləcə dini dəyişdirərək bu qadağanın əhatəsindən çıxarar.

Necə ki Cehmiler etdikləri tətilə (Allah'ın ad və sifətlərini ləğv etməyə); "tənzih" adını vermişlər.
Münafiqlər, nifaqın adını dəyişdirərək; lütfkarlıq (yaxşılıq), uyğunluq, aqıl və mihribanlık adını vermişlər.

Zalımlar və facirler zülm və düşmənliyin adını dəyişdirərək; siyasət və günahkarları cəzalandırmaq adını vermişlər.
Vergiçilər və xəracçılar verginin/xəracın adını dəyişdirib; mücahidlərə kömək, cəbhələrə dəstək və qalaları abadlıq adını vermişlər.

Rafıziler ilhadın, küfrün,  Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in hizbi, dostları və köməkçiləri olan səhabə'lərə söymənin adını dəyişdirərək; Əhli Beyt sevgisi adını, onlara fanatizm etməyə də; onlara dostluq adını vermişlər.

İbahiler və təsəvvüfə nisbət edilən fasiqlər, bidətlərinin və şatahatlarının adını dəyişdirərək; fakr, zühd, hallar, bacarıqlar, muhabbetullah və bənzər adlar vermişlər.

İttihatçılar (vəhdəti vücudçulər) ən böyük küfr və sapmanın adını dəyişdirərək; tövhid adını vermişlər. Varlıq birdir, iki deyil, o da yalnız Allah'dır, yaradıcı və yaradılan deyə iki ayrı varlıq yoxdur, rəb və qul deyə bir şey yoxdur, əksinə bütün varlıq tək bir şeydir, o da rəbbin həqiqətidir" demişlər.


Qədərilər; Allah Təalanın bütün varlıqlar, onların şəxsləri və hərəkətləri üzərindəki əhatəli qüdrətini inkar etmənin adını dəyişdirərək ədalət adını vermişlər, belə demişlər; "Əgər rəb, qullarının bütün hərəkətlərini təqdir etmiş olsaydı, onlara zülmətmiş olardı" Beləcə qədəri yalanlamalarına "ədalət" adını vermişlər.

Cehmilər Allah Subahnehunun sifətlərinin kamalını inkar etməyə "tövhid" adını vermişlər və belə demişlər: "Əgər Allah Subhanehunun eşitmə, görə, qüdrət, həyat, iradə, kəlam sifətləri olsaydı, O tək olmaz, bir çox ilahlar olardı"(!)

Şəhvətlərinə uyğun gələn fasiqlər, günah və üsyanlarının adını dəyişdirərək; ümid, Allah Təalaya gözəl zənndə olmaq, O'nun bağışlamayacağı şəklində pis zənndə olmamaq adını vermişlər və belə demişlər: "Üsyan və şəhvətlərdən uzaqlaşmaq Allah Təalanın bağışlayıcılığına qarşı pis zənn bəsləməkdir. O'na comərdlik, kərəm və bağışlayıcılığın ziddini nisbət etməkdir."

Xaricilər idarəçilərlə vuruşma və onlara qarşı qiyamın adını dəyişdirərək; yaxşılığı əmr etmə və pisliyi qadağan etmə (ya da bu gün dedikləri kimi: cihad) adını vermişlər.

Bidət sahiblərinin hamısı bidətlərinin adını dəyişdirərək bidətlərinə görə fərqli adlar vermişlər.

Müşriklər şirklərinin adını dəyişdirərək; "Allah üçün təzim, Allah'a yaxınlaşmaq üçün vəsilə və şəfaətçilər əldə etmə" adını vermişlər, əldə etdikləri ilahların özlərini Allah'a yaxınlaşdırdığını iddia etmişlər.
Hər batil sahibi batilini rəvaca gətirə bilmək üçün ona haqq olan adlar vermişdir.


Məqsəd; haram hiylələrin və tələlərin əhli, batil olan ünsürləri qanuni olan adlar altında təqdim etməkdədir. Beləcə həqiqətləri və məqsədləri yerində olmadan batillər icra edilməkdədir."

Hədis və Fıkıh‏




                                               Hədis və Fıkıh


Şeyx el-Elbaniyə belə soruşuldu: "Fiqh elminin hədis elmiylə əlaqəsi nədir? Muhaddisin fakih olmasımı yoxsa yalnız muhaddismi olması lazımdır?"

Cavab: Fakihin muhaddis olması lazımdır lakin muhaddisin fakih olması lazım deyil. Çünki muhaddis təbiətiylə zatən fakihtir. Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in səhabələri fiqh dərsi edir idimi, etmir idimi? Dərsini etdikləri fiqh nə idi? Onların Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'dən götürdükləri nə idi? Demək ki onlar hədis dərsi edirdilər.


Amma bu alimlərin sözlərini və fiqh'lərini dərs edən fiqh'çilər Nəbi'lərinin fiqh'in qaynağı olan hədislərinin dərsini etmirlər! Onlara: "Hədis elmini dərs etməniz lazımdır" deyilər. Çünki biz hifz, təshih və tad'if olaraq hədisi bilmədən bir fiqh düşünə bilmərik. Eyni zamanda fakih olmayan bir muhaddis də düşünə bilmərik.
Hər fiqh'in qaynağı Quran və sünnə'dir. Bu gün adət olan fiqh isə alimlərin fiqh'idir, kitab və sünnə fiqhi deyil. Bəli, bəzisi kitab və sünnə'də mövcuddur, bəzisi də görüş və içtihat'lardan ibarətdir. Lakin bunların çoxu hadisə ziddir. Çünki onlar hədis elmini əhatə edə bilməmişlər."




Esale Jurnalı, 7/71

3 Ocak 2015 Cumartesi

Hədis İnkarçıları Əbu Hənifə'ni Nə üçün Övüyor?





                                      Hədis İnkarçıları Əbu Hənifə'ni Nə üçün Övüyor?




Hədis inkarçılarının ən xəbislərindən olan tarixsəlçilər, önlərini aça bilmək üçün cahil xalq indinde böyük bir rəvac bulan Əbu Hənifə'ni istifadə etmək istəyərlər.

Dəvəquşu meşrepli pozğun Sururi Abdullah Yolçu da çörək pulu üçün Əbu Hənifə'nin yağından və ətindən faydalanmaq üçün satışa çıxarma etməkdə, muhaddislerin ittifaqıyla hədisdə zəif və menhec imamlarının ittifaqıyla əqidəsi xarab olan Əbu Hənifə'ni təmizə çıkarmaq üçün çalışaraq: "Halif, tu'raf: müxalif çıx tanınarsan" prinsipiylə hərəkət etməkdədir. Hər nə qədər bu sözü özü əleyhimizə istifadə etməyə çalışsa da aramızda fərq var. Biz, batilə və batil əhlinə müxalif çıxıb axirətdə tanınmaq istəyirik, o isə haqqa və haqq əhlinə müxalif çıxıb dünyada tanınmaq istəyir.

Son günlərdə artıq hər hansı bir eyham ya da bağlılıq olmadan açıqca "Quran məxluqdur" şəklindəki küfr əqidəsini dilə gətirməyə cəsarət bulan, "Quranı ilahlaşdırırlar" deyən zındık M. İslamoğlu da Əbu Hənifə'ni istifadə etmək istəyənlərin başında gəlməkdədir. Çünki Kufədə "Quran məxluqdur" sözünü ilk söyləyən Əbu Hənifə idi.

Bu xüsusu İbn Hibban, əl-Mecruhin adlı əsərində (3/61vd.) belə nəql edər:
Bizə Zekeriya b. Yəhya əs-Səçi Basrada rəvayət etdi, dedi ki: bizə Bundar və Məhəmməd b. Əli əl-Mukaddemi rəvayət etdi, dedi ki; bizə Muaz b. Muaz əl-Anberi rəvayət etdi, dedi ki: Sufyan es-Sevrinin belə dediyini eşitdim: "Əbu Hənifə küfrdən iki səfər tövbə etdirildi."

Bizə Əhməd b. Yəhya b. Zuheyr Tuster'də xəbər verdi, dedi ki; bizə İshak b. İbrahim əl-Begavi rəvayət etdi, dedi ki: bizə əl-Hasen b. Əbi Malik, Əbu Yusuf'dan rəvayət etdi, dedi ki: "Quranın məxluq olduğunu söyləyən ilk adam Əbu Hənifə'dir." Yəni Ku'fə'də ilk söyləyən adam demək istəyir.

Bizə əl-Huseyn b. İdris əl-Ənsarı xəbər verdi, dedi ki: bizə Sufyan b. Veki rəvayət etdi, dedi ki; bizə Ömər b. Hammad b. Əbi Hənifə rəvayət etdi dedi ki: "Atamı belə deyərkən eşitdim: "Əbu Hənifə belə deyərkən eşitdim: "Quran məxluqdur." Bunun üzərinə İbn Əbi Leyla ona belə yazdı: "Ya bundan dön, ya da sənə edəcəyimi edərəm. O da: "Döndüm" dedi. Evinə gəldiyi zaman dedim ki: "Ata, bu sənin görüşün deyilmi?" Əbu Hənifə də dedi ki: "Bəli ey oğulum! İndi də görüşəm budur. Lakin takiyyeden başqasına yol tapa bilmədim."

Məhəmməd Hayyat əl-Ənsarı, Mu'cemu'r-Rical vəl-Hədisdə (1/228) Əbu Hənifə haqqında deyilənləri olduqca yekunlaşdıraraq belə yığışdırıb köçürmüşdür:
"Əbu Hənifə Numan b. Sabit, Tirmizi və Nəsəi'nin ricalindəndir. Ku'fə'lidir. Hicri 150 ilində ölmüşdür.
Sufyan əs-Sevri dedi ki: "Sika (etibarlı) deyildir."

Nəsəi dedi ki: "Hədisdə güclü deyil. Az hədis rəvayət etməsinə baxmayaraq çox səhv və xəta edərdi."
ən-Nadr b. Şumeyl dedi ki: "Hədisdə metruktür (şiddətli zəifliyindən ötəri tərk edilmişdir)
İbn Adiy dedi ki: "Rəvayətlərinin daxilində səhvlər, tashifler (söz dəyişiklikləri) və oynağalar vardır."
İmam Malik b. Ənəs dedi ki: "İslamda Müsəlmanlara qarşı Əbu Hənifə'dən daha zərərli biri doğulmamışdır. Rəyi (fikiri) qüsurlu idi."

Əli b. Haşrem dedi ki: Əli b. İshak es-Semerkandi'nin belə dediyini eşitdim: "(Abdullah) İbnu'l-Mubarek'i belə deyərkən eşitdim: "Əbu Hənifə hədisdə yetimdir". İbnu'l-Mubarek ömürünün sonlarında Əbu Hənifə'ni (ondan rəvayəti) tərk etmişdir."

Hammad b. Sələmə, Əbu Hənifəyə lənət edərdi.
Şöbə, Əbu Hənifəyə lənət edərdi.
Əhməd b. Hənbəl dedi ki: "İbnu Uyeynenin belə dediyini eşitdim: "Əbu Hənifə küfrdən iki dəfə tövbə etdirildi."
Yusuf b. Esbat dedi ki: "Əbu Hənifə fitrət üzrə doğulmamışdır." Yenə belə dedi: "Əbu Hənifə Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'dən gələn dörd üz hədisi rədd etmişdir."

İbn Əbi Uveys dedi ki: "Dayım Malik b. Ənəs mənə dedi ki: "Əbu Hənifə şəfa tapmaz bir dərddir. O sünnə'lərə qarşı çəkişərdi."

Vakıdi dedi ki: "Əbu Hənifə hədisdə zəif idi. O rəy əshabı idi. Əbu Hənifə tövhid haqqında nə söyləyə bilər ki?"
Yəhya b. Hamze və Səid b. Abdilaziz dedilər ki: "Əbu Hənifə'nin belə dediyini eşitdik: "Əgər bir kimsə Allah'a yaxınlaşmaq üçün bu qatıra (uzun qulaqa) ibadət etsə bunda qorxu görməm."

Peyğəmbərlik haqqında fikiri: İbn Uyeyne dedi ki: "Əbu Hənifə'yə Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'dən bir hədis rəvayət etdim, "Xeyr elə olmaz" dedi.

Əbu Hənifə dedi ki: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in ana və atası küfr üzrə öldülər." Yenə belə demişdir: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in anası Amine bnt. Vehb cəhənnəmdə əbədi qalıcıdır."

Şureyk dedi ki: "Əbu Hənifə və səhabələrinin məzhəbi Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'dən gələn rəvayətləri rədd etməkdir."

Əbu Bəkr radıyallahu ənh haqqındakı fikiri: Abdullah b. Əhməd dedi ki: Mənə İbrahim b. Səid rəvayət etdi, dedi ki: Bizə Əbu Tövbə rəvayət etdi, o Əbu İshak el-Fezaridən rəvayət etdi: "Əbu Hənifə belə deyərdi: "İblisin imanı ilə Əbu Bəkr əs-Sıddık (radıyallahu ənh)ın imanı birdir. Əbu Bəkr də: "Ya rəb" deyir, İblis də: "Ya rəb deyir."
Qaynaqlar: İbnu'l-Cevzi, et-Duafa vəl-Metrukin (3/163 nömrə: 3539) İbn Sad, Tabakatu'l-Kubra (6/368) Abdullah b. Əhməd, əs-Sunne (1/211 nömrə: 345)

M. İslamoğlu kimi zındık Rəsul düşmənlərinin kinlərindən gəbərməsi üçün, yaltəqcə dilləriylə şərəfsizcə sataşdıqları, Əhli Sünnə'nin İmamı Əhməd b. Hənbəl'in Cehmi azğınlığına qarşı ibrətlik mübarizəsini yad edim:
Saleh b. Əhməd b. Hənbəl, atasının belə dediyini nəql edər: "Ramazan ayının 17 sində, məni yalnız bir bağ ilə bağladılar və həbsdən, İshak b. İbrahimin evinə nəql edildim. Hər gün yanıma iki adam gəlir - Əhməd bunların adını verdi. Ravi Əbul-Fadl "Bunlar Əhməd b. Rabah və Əbu Şuayb əl-Haccac idi" dedi - və mənimlə danışıb münazara edirdilər. Getmək istədikləri zaman bir bağ istəyib onunla məni bağlayırdılar. Bu vəziyyətdə üç gün keçirdikdən sonra ayaqlarımda dörd bağ vardı."

Bir gün danışma arasında yanıma gələnlərdən birinə Allah'ın elmi mövzusunda soruşduqda: "Allah'ın elmi məxluqdur" cavabını verdi. Mən: "Ey kafir! Küfrə qirdin" dedim. İshak tərəfindən göndərilən və yanlarında olan adam: "Bu adam möminlərin əmrinin elçisidir" dəyincə mən: "Bu adam Allah'ın elminin məxluq olduğunu iddia edir" dedim. Adam, Əhmədə çaşmış bir şəkildə baxdı və çəkib getdilər.

Atam belə dedi: "Allah'ın adları Quranda mövcuddur. Quran isə Allah'ın elmindəndir. Quran'ın məxluq olduğunu iddia edən kafirdir. Allah'ın adlarının məxluq olduğunu iddia edən də kafir olar."

Atam belə izah etdi: "Dördüncü gecə şamdan sonra (Abbasi xəlifəsimidəsim) məni İshal b. İbrahim el-Mavsiliyə göndərdi. İshakın yanına girincə mənə: "Ey Əhməd! Vallah sən canını təhlükəyə atırsan. (Mutasım) səni qılıncla öldürməməyə and içdi. Səni davamlı döydürəcək və günəşi görməyəcəyin bir yerə hapsedecek. Allah Təala belə buyurur: "Biz Quranı ərəbcə nazil etdik ki, onu anlayasınız." (43Zuxruf 3) buyurmurmu? Edilən şey də məxluq deyilmi?" dəyincə mən: "Allah onları sanki yeyilmiş əkin yarpağına döndərdi." (105 Fil 5) ayəsində onları (Fil ordusunu) həlakmı etdi, yaratdımı?" dedim. Bunun üzərinə İshak: "Bunu aparın" dedi.

Atam deyər ki: "Diclə kənarına endirildim. Babul-Bustan deyilən yerə aparıldım. Yanımda Buga əl-Kəbir və İshakı'n elçilərindən biri vardı. Buga, farsca olaraq Məhəmməd b. El-Muharibiyə: "Bu adamdan nə istəyirsiniz?" deyə soruşduqda Məhəmməd: "Onun Quranın məxluq olduğunu söyləməsini istəyirlər" qarşılığını verdi. Buga: "Mən bu sözlərdən bir şey anlamam. Yalnız Allah'dan başqa ibadətə layiq haqq ilah olmadığını, Məhəmməd sallallahu əleyhi və səlləm'in O'nun rəsulu olduğunu və möminlərinin əmrinin Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in qohumu olduğunu bilərəm" dedi.
Atam belə dedi: "Diclə sahilinə gəlib qayıqdan endirildiyim zaman az qala üz üstü düşəcəkdim. Məni evə aparıb otağa çıxardılar və bağladılar. Qapıda bir adam vəzifələndirildi. Gecə qaranlığında şamın olmadığı bir saatda dəstəmaz götürməm gərək idi və əlimi bir şeylər tapma ümidiylə uzatdım. Əlimə içində su və ləyən olan bir şey dəydi. Namaz üçün hazırlanıb namaza durdum. Səhər olunca elçi gəlib əlimi tutaraq məni həyətə keçirdi. O oturmuş İbn Əbi Duad da orada idi. Yoldaşlarını yığmışdı və ev tıkabasa dolu idi. Yaxınlaşdığım zaman salam verdim. Mənə: "Yaxınlaş" dedi və yanına çatana qədər məni yaxınlaşdırdı.  Sonra "Otur" dəyincə oturdum. Üzərimdəki zəncirlər mənə ağır gəlməyə başlamışdı. Bir müddət gözlədikdən sonra: "Danışmam üçün icazə verər sənmi?" dedim. Mənə: "Danış" dəyincə mən: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm neyə dəvət etdi?" deyə soruşdum. O: "Allah'dan başqa haqq ilah olmadığına" qarşılığını verincə mən: "Mən Allah'dan başqa haqq ilah olmadığına şahidlik edirəm" dedim və belə davam etdim: "Baban İbn Abbas radıyallahu ənhim'ə belə izah edər: "Abdulkays'dan bir heyət Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə gəlincə onlara Allah'a iman etmələrini əmr etdi və "Allah'a iman etmənin nə olduğunu bilirsinizmi?" deyə soruşdu. Onlar: "Allah və rəsulu daha yaxşı bilər" dedilər. "Allah'dan başqa haqq ilah olmadığına, Məhəmməd sallallahu əleyhi və sellem'in da O'nun rəsulu olduğuna iman etmək, namaz qılmaq, zəkat vermək, ramazan ayında oruc tutmaq və qənimətdən beşdə birini verməniz" buyurdu.

Əbu Həmzə, İbn Abbas radıyallahu ənhimə'dən belə nəql edər: "Abdulkays heyəti Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə gəldikləri zaman Allah'a iman etmələrini əmr etdi… deyib hədisin davamını köçürdü. Əbul-Fadl əlavə etdi: "Atam belə dedi: "O zaman mənə əgər səni məndən əvvəl olanın əlində tapmasaydım sənə bir şey etməzdim." Sonra Əbdürrəhman b. İshaka dönüb: "Ey Əbdürrəhman! Bundan çətinliyi qaldırmağını əmr etməmiş idimmi?" dedi.
Atam dedi ki: "Mən öz özümə Allah ən böyükdür. Bunda Müsəlmanlar üçün bir rahatlıq vardır" dedim. Sonra: "Onunla mübahisə edib danışın" deyib, "Ey Əbdürrəhman! Onunla danış" dedi.
Əbdürrəhman mənə: "Quran haqqında nə deyirsən?" deyə soruşdu. Ona cavab vermədim. Mutasım: "Ona cavab ver." dəyincə mən, Əbdürrəhmana: "Elm haqqında nə deyirsən?" deyə soruşdum. Əbdürrəhman susdu. Mən: "Quran, Allah'ın elmindəndir. Hər kim Allah'ın elminin məxluq olduğunu iddia etsə Allah'ı inkar et­miş olar." dedim. Əbdürrəhman susdu. Sonra xəlifə Mutasımla arala­rında belə danışdılar: "Ey möminlərin əmri, bu adam həm səni həm də bizi təkfir etdi." Amma Mutasım, onun bu sözünə iltifat etmədi. Əbdürrəhman: "Allah varkən Quran yox idi." dedi. Mən də: "Allah var­dı də o zaman elm yox idimi?" deyə soruşdum. Əbdürrəhman susdu. Şuradan buradan danışanlar oldu. Mən də: " Ey Möminlərin əmri! Mənə Allah'ın kitabından və ya Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in sünnə'sindən sizin söylədiklərinizi isbat edən bir şey verin" dedim. İbn Əbi Duad: "Sən ancaq Allah'ın kitabından və Rəsulunun sünnə'sindənmi bəhs edərsən?" dəyincə mən ona bu qarşılığı verdim: "Bu ikisi olmadan İslamiyyət ayaqda dayana bilərmi?!"

İbn Əbi Duad: "Vallah ey möminlərin əmri! Bu adam pozğunluğa düşmüş və başqasını da sapdıran bidətçi biridir. İşdə qazıların və fakihlerin burada. Onlara soruşa bilərsən" dəyincə, "Onun haqqında nə deyərsiniz?" deyə soruşur, onlar da: "Ey möminlərin əmri! Bu adam pozğun və sapdırıcı, bidətçi biridir" deyirdilər. Mənimlə danışmağa davam edirlər, lakin mənim görüşüm onların fikirinə üstün gəlirdi. Aralarından biri belə dedi: "Allah Təala: "Onlara öz Rəbbindən istənilən bir yeni xəbərdarlıq gəldikdə, ona istehza edərək, qulaq asmazlar," (21Ənbiya 2) buyurur. Muhdes olan şey də ancaq yaradılmış deməkdir"
Mən adama: "Allah Təala: "Sad. Öyüd-nəsihətlə dolu Qurana and olsun!." (38 Sad 1) buyurur. Quran, zikrdir. Zikr də Quran'ın özüdür. Təəssüflər olsun sənə. Bunda (Zikr sözündə) əlif lam da yoxdur" dedim. İbn Semmaya nə dediyimi anlamayınca: "Bu nə deyir?" deyə soruşmağa başladı. Oradakılar: "Belə belə deyir" dedilər. İçlərindən biri Habbabın: "Gücünün çatdığı ilə Allah'a yaxınlaş. Allah'a O'nun kəlamından daha gözəl bir şeylə yaxınlaşa bilməzsən" sözünü xatırladınca mən: "Bəli, dediyin kimidir" dedim. Bunun üzərinə İbn Əbi Duad adama qızğın bir şəkildə baxmağa başladı. İçlərindən biri: "...Hər şeyin Yaradıcısı Allahdır!.." (6Ən'am 102) buyurmurmu?" dəyincə mən: "Allah Təala: "O öz Rəbbinin əmri ilə hər şeyi yerlə yeksan edəcəkdir!..." (46Əhqaf 25) buyurur. Halbuki qasırğa ancaq Allahın dilədiyini yeksan etdi" dedim.

Biri İmran b. Husaynın: "Allah zikri yazdı" hədisini, "Allah zikri yaratdı" şəklində zikr edib: "Bu mövzuda nə deyərsən?" deyə soruşduqda mən: "Bu oxunuş səhvdir. Bunu birdən çox adamdan: "Allah zikri yazdı" şəklində dinlədik" dedim. Aralarında hər hansı birinin söyləyəcək sözü qalmayınca İbn Əbi Duad araya girib danışırdı... (Əbu Nuaym Hilye 9/197-204)

İbn Kəsr el-Bidayedə bunun davamını belə izah edir: "Mutasım, ikinci gün də onları hüzurunda yığdı. Yenə İmam Ahmed b. Hənbəl'lə mübahisə etdilər. Üçüncü gün də bu mübahisələr davam etdi. Bütün bu mübahisələr əsnasında İmam Əhməd b. Hənbəl'in səsi onlarınkindən daha yüksək idi. Dəlili onların dəlillərini alt edirdi. Susduqlarında İbn Əbi Duad danışmağı başladırdı. O, yoldaşları arasında elmdən və kəlamdan yana ən cahil olan idi. Çe­şitli məsələlərdə mübahisə etdilər. Nəql məlumatları yox idi, rəvayətləri inkar etme­ye və onlarla ihticac edilə bilməyəcəyini söyləməyə başladılar.

İmam Əhməd b. Hənbəl deyir ki: "Hər hansı bir kimsənin söyleye­ceğini zənn etmədiyim sözləri onlardan eşitdim. İbn Gıyas, mənimlə uzun uzandıya danışdı. Cisimdən və digər şeylərdən, fayda vermeye­cek şəkildə danışdı. Özünə: "Nə dediyini anlamıram; tək bunu bilirəm ki, Allah birdir. Heç bir şeyə möhtac deyil, hər şey O'na möhtacdır. O'nun misli yoxdur." dedim. O da susdu. Mənə bir şey deyə bilmədi. Axirətdə Allah Təalanın görüləcəyinə dair hədisi onla­ra nəql etdim. Bu hədisin sənədinin zəif olduğunu isbat etməyə çalış­tılar. Bəzi hədisçilərin sözlərindən götürmələr edərək bu hədisi çürüt­mek istədilər, amma nə gəzər. Bunu edə bilmədilər. Mizraqlarını uzaq yerlərdən hədəfə necə çatdıracaqdılar?"

Bu əsnada xəlifə Mutasını, İmam Əhməd b. Hənbəl'ə lütfkar davranır və ona: "Ey Əhməd! Bu barədə mənə razılıq ət ki, səni xas adamlarım və məclisimdə olan yoldaşlarımın arasına qatım." deyirdi. İmam Əhməd b. Hənbəl də ona bu qarşılığı verirdi: "Ey möminlərin əmri! Mənə bu barədə Allah'ın kitabından və ya Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in sünnə'sindən dəlillər gətirsinlər ki fikirlərinə muva­fakat edim."

Onlar rəvayətləri inkar etdikləri zaman, İmam Əhməd onlara qarşı bu ayəti kərimələri dəlil olaraq irəli sürdü:
"...Atacan! Nə üçün eşitməyən, görməyən və sənə heç bir faydası olmayan bir şeyə sitayiş edirsən?" (19 Məryəm, 42)
"Və Allah Musa ilə sözlə (vasitəsiz) danışdı.." (4 ən-Nisə, 164.)
"Həqiqətən, Mən Allaham. Məndən başqa heç bir məbud yoxdur.Mənə ibadət et..." (20 Ta-ha, 14.)
Qarşısındakıların artıq irəli sürəcəkləri dəlilləri qalmayınca, bu dəfə xəlifənin nüfuzunu istifadə etməyə yönəlib dedilər ki: "Ey mü'min­lerin əmri! Bu adam kafir, pozğun və sapdırıcıdır."

Bağdad qubernatoru İshak b. İbrahim də xəlifəyə belə dedi: "Ey mü'­minlerin əmri! Bu adamı sərbəst buraxıb da iki xəlifəni məğlub etme­sine icazə verməyin, xəlifəliyin tədbirindən deyil." Onun bu sözü üzərinə xəlifə hamiyete gəlib şiddətlə qəzəbləndi. Halbuki xəlifə onlar arasında ən yumşaq xasiyyətli biriydi. Özünü bir şey bilən və doğru yolda olduğunu zənn edən biriydi. O zaman xəlifə, İmam Əhməd'ə: "Allah sənə lənət etsin. Mənə razılıq edəcəyini ümid etmişdim. Amma ica­bet etmədin." dedi. Sonra da vəzifəlilərə: "Bunu tutun, paltarlarını çıxarın və sürüyüb aparın!" deyə əmr verdi.

İmam Əhməd b. Hənbəl, hadisənin bundan sonrasını belə izah edir: "Tutulub paltarlarım çıxarıldı və məni sürüyüb apardılar. Son­ra işgəncəçilər və qırmancçılar gəldi. Mən onlara baxırdım, yanımda paltarımın bir tərəfinə gizlənmiş Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in bədəninin bir neçə tükü vardı. Paltarlarımı çıxardılar, işgəncəçilərin önünə bıra­kıldım.
Dedim ki: "Ey möminlərin əmri! Allah'dan qorx, Allah'dan! Çünki Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm buyurur ki: "Allah'dan başqa ilah olmadığına şahidlik edən Müsəlman bir adamın qanı ancaq bu üç şeydən biri ne­deniyle halal olar." Bu hədisin hamısını özünə oxudum sonra yi­ne dedim ki: "Ey möminlərin əmri! Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bir başqa hadi­sinde də belə buyurur: "Allah'dan başqa ilah yoxdur dəyənə ka­dar insanlarla döyüşməklə əmr olundum. Əgər bu sözü söyləyərlərsə qanlarını və mallarını məndən qoruyarlar." İndi sən, bu işlərdən birini işləmədiyim halda nə deyə mənim qanımı mübah edirsən? Ey mü'­minlerin əmri! Mənim indi sənin hüzurunda duruşum kimi sənin də sabah Allah divanında dayanacağını düşün!"

Mən belə dedikdən sonra bir az çəkinər kimi oldu. Sonra etrafında­kiler israrla ona: "Ey möminlərin əmri! Bu pozğun, sapdırıcı bir kafir­dir." dedilər. O da əmr verdi, məni işgəncəçilərin önünə apardılar. Bir kürsü gətirildi və kürsünün üzərinə oturduldum. İşgəncəçilərdən biri əllərimlə iki taxtadan birini tutmamı mənə əmr etdi. Bunun sebe­bini anlamadım. Paltarlarımı çıxardılar. Qırmancçılar, qırmanclarıyla gəldilər. Onlardan biri mənə iki qırmanc vurunca xəlifə Mutasım ona: "Şiddətlə vur! Allah sənin əlini qoparsın!" dedi. Bir başqası gəldi, o da mənə iki qırmanc vurdu. Sonra bir başqası gəldi, o da eyni şəkildə məni qırmancladı. Mənə bir neçə qırmanc vurmalarından sonra huşunu itirdim. Ağılımı dəfələrlə itirdim. Dayaq durunca ağılım başıma gəlirdi. Muta­sım qalxıb yanıma gəlir və adamlarının fikirlərini qəbul etməmi is­tiyordu. Mən isə qəbul etmirdim. Onlar: "Təəssüflər olsun sənə, hali­fe sənin yanı başmda dayanır!" deməyə başladılar. Mən yenə qəbul et­meyince məni yenə döyməyə başladılar. Xəlifə Mutasım, təkrar yanı­ma gəldi. Bu fikirləri qəbul etməmi istədi. Mən qəbul etmədim. Yenə döyməyə başladılar. Üçüncü dəfə xəlifə yanıma gəldi. Məni bu fikirləri qəbul etməyə dəvət etdi. Amma dayağın şiddətindən onun dediklərini anlaya bilmirdim. Təkrar məni döyməyə başladılar. Ağılım getdi, artıq dayağın şiddətini hiss edə bilmirdim. Şiddətli dərəcədə dayaq yediğim­den ötəri artıq hissimi və qorxularımı itirmişdim. Xəlifə Mutasım əmr verdi. Məni sərbəst buraxdılar. Amma heç bir şeyin fərqində de­ğildim. Sonra evimin bir otağında olduğumu gördüm. Ayaqlarımdakı bağlar həll edilmişdi. Bu hadisə, hicrətin 221. ilinin ramazan ayı­nın 25. günündə baş vermişdi.

Sonra xəlifə onun, ailəsinə verilməsini əmr etdi. Ona cəmi ola­rak 300 küsür qırmanc vurulmuşdu. Səksən qırmanc vurulduğu da deyilər. Amma çox şiddətli zərbələr yemiş idi.
İmam Əhməd b. Hənbəl; uzun boylu, incə əndamlı, əsmər bədənli, çox təvazökar bir kimsə idi. Allah ona rəhmət etsin.
Əhməd b. Hənbəl, xilafət sarayından İshak b. İbrahimin maka­mına aparılarkən oruclu idi. Özünə iftar etməsi üçün un bulama­cı gətirdilər, amma orucunu pozmadı və vaxtına qədər tamamladı. Na­maz vaxtı gəldiyində onlarla birlikdə günorta namazını etdi. Qazı İbn Semmaya ona: "Sən qanlı qanlımı namaz qıldın?!" dəyincə; "Ömər radıyallahu ənh də yarasından qan sızdığı halda namaz qıldı." dedi. Qazı İbn Sem­ma'a, onun bu cavabı qarşısında susdu.

Rəvayət olunduğuna görə dayağa çəkilmək üzrə yerindən kaldı­rıldığında şalvarının uçkuru qopmuşdu. O da şalvarının düşməsindən və övrətinin açılmasından qorxduğu üçün dodaqlarını hərəkət ettire­rek Allah'a dua etmişdi və şalvarı köhnə halına dönmüş, sapsağlam ol­muştu. Başqa bir rəvayətdə izah edildiyinə görə o əsnada Allah'a belə niyazda tapılmışdı: "Ey imdad diləyənlərin imdadına çatan! Ey aləmlərin ilahı! Əgər sənin razılığın üçün bu işi etdiyimi bilirsənsə avre­timi ortaya çıxarma və məni rüsvay etmə."

Evinə döndükdən sonra cərrah və sarğıçılar gəlib vücudun­daki ölü bir parça əti qopardılar. Onu müalicə etməyə başladılar. Qubernator da hər vaxt gəlib vəziyyətini soruşurdu. Çünki xəlifə Mutasım ona etdiyinə çox peşman olmuşdu. Xəlifə Mutasım onun vəziyyətini qubernator İshak'dan soruşur, qubernator İshak da vəziyyətini xəlifəyə bildirirdi. Şəfa tapdıqdan sonra xəlifə Mutasım və digər Müsəlman'lar çox sevindi­ler. Allah özünə şəfa lütf etdikdən sonra bir müddət daha əllərinin baş barmaqları soyuqdan narahat olurdu.

Özünə əziyyət edən hər kəsə haqqını halal etdi. Yalnız bidətçiləri bağışlamadı. Bu barədə də bu ayəni oxuyurdu: "...Qoy əfv edib bağışlasınlar..." (24 ən-Nur, 22.)
Və belə deyirdi: "Müsəlman qardaşın sənin səbəbinlə əzab gö­rürse bunun sənə nə faydası olar? Halbuki uca Allah bir ayəsində belə buyurur: "...Amma kim bağışlasa və barışsa, onun mükafatı Allaha aid olar. Həqiqətən, O, zalımları sevmir." (42əş-Şura; 40)
"Qiyamət günü, bir münadi belə səslənəcək: "Savabı Allaha aid olan kimsə ayağa qalxsın!" Bu vəziyyətdə ancaq bağışlayanlar ayağa qalxacaqlar."
Saleh b. Əhməd deyir ki: "Vəfat edənə qədər bəzi yerlərinin ağrısı davam etdi və kürəyindəki zərbə izləri kürəyindən getmədi."
Əhməd b. Hənbəl belə dedi: "Vallah çəkəcəyim qədər acı çəkdim, amma buna baxmayaraq qiyamət günündə nə lehimə nə də əleyhimə bir şey olmadan xilas olmağı diləyirəm"

Əbul-Fadl deyir ki: "Yanında olan bir adam mənə belə dedi: "Onunla mübahisə etdikləri günlərdə diqqət yetirdim, bir söz belə səhv söyləmədi. Onun cəsarətinə başqa birinin sahib olacağını da zənn etmirəm."

Bu mihnet hekayəsi uzunca Əbu Nuaym'ın əl-Hilye adlı əsərində (9/197-204) izah edilməkdədir. Ayrıca baxın.: İbn Kəsr əl-Bidaye (Tərcüməsi: 10/556-561)


Allah Əhməd b. Hənbəldən razı olsun və onun mübarizəsini əsrimizdəki sünnə mücahidlərinə ibrət etsin.